امگا 3 معجزه قرن جديد در پيش گيري از بيماري ها

اسيدهاي چرب خانواده ي امگا 3، امروزه درسرتاسر جهان به عنوان معجزه ي قرن اخير دردنياي تغذيه شناخته شده است و جايگاه بسيار مهمي را براي خود بازكرده است.

اين اسيد چرب در پيش گيري از امراض مختلف و هم چنين جلوگيري از پيش رفت بيماري ها مؤثر است. به ويژه نقش عمده ي اين اسيد چرب يعني امگا 3 در بيماري هاي قلبي- عروقي براي تمامي محققان شناخته شده است.

با رساندن اين اسيد چرب به بدن خود ، سلامت خود را تضمين كرده و عمري طولاني و بدون امراض براي خود به ارمغان آوريد . و اما اين معجزه ي قرن اخير چيست ؟ در چه موادي وجود دارد ؟ و چه نقشي در پيش گيري از امراض دارد ؟

امگا 3 و تاريخچه آن

امگا 3 نوعي اسيد چرب و يا چربي غير اشباع مركب است كه در زنجيره ي اتصالي كربن آن يك گروه كربوكسيل ( COOH ) و چندين پيوند دوگانه وجود دارد . علت نام گذاري آن ، قرار گرفتن اولين باند دوگانه در بين دو اتم كربن هاي 3و4 در ساختمان شيميايي مولكول آن است و همين محل قرار گيري باند دوگانه باعث پيدا شدن خواص بيوشيميايي خاص امگا 3 مي شود .

اولين بار دو دانشمند به نام هاي دكتر بانگ ( Dr. Bang ) و دكتر دايربرگ ( Dr. Dyerberg ) پس از تحقيقات علمي بر روي چربي هاي ماهي، نام امگا 3 (3- OMEGA) را بر آن نهادند و آن را اولين بار در هنگام بررسي روش تغذيه ي اسكيموها بر روي خون اسكيموها مشاهده كردند با وجود اين كه اسكيموها همراه غذاي اصلي خود(ماهي) از گوشت حيوانات پرچرب شكاري نيز استفاده مي كنند، اسيدهاي چرب موجود در خون آن ها مانع از تجمع پلاكت و در نتيجه مانع از گرفتگي و رسوبات عروقي در آن ها مي شود.

سه اسيد چرب معروف از خانواده امگا 3 كه بر روي آن ها تحقيقات و مطالعات بيش تري انجام شده است عبارت اند از:

1.آلفا لينولئيك اسيد با نام اختصاري ALA

2. ايكوزاپنتا نوئيك اسيد با نام اختصاري EPA

3.دوكوزاهگزانوئيك اسيد با نام اختصاري DHA

سه اسيد چرب ذكر شده از خانواده ي امگا 3 در چه موادي يافت مي شوند؟

مهم ترين مخزن آلفالينوئيك اسيد (ALA) روغن بذر كتان است كه حاوي مقدار قابل توجهي از اسيد چرب ALA است. پس از آن روغن گردو، جوانه ي گندم و سويا حاوي اين اسيد چرب هستند. ساير مواد غذايي در تغذيه ي انسان ها فاقد اين اسيد چرب بوده و يا مقدار بسيار جزئي از اسيد چرب ALA را دارند.

مخزن دو اسيد چرب ديگر خانواده ي امگا 3 يعني ايكوزاپنتانوئيك اسيد (EPA) و دوكوزاهگزانوئيك(DHA) فقط و فقط ماهي است و در هيچ ماده ي غذايي ديگري تا به حال يافت نشده است. اين دو اسيد چرب نقش مهمي را درتغذيه دارند و درچند سال گذشته، مطالعات فراواني برروي آن ها شده است.

به علت خواص معجزه آساي اين دو اسيد چرب(DHA– EPA) كه به تدريج به آن ها اشاره خواهد شد و هم چنين ارزش بالاي اين دو اسيد چرب از خانواده ي امگا 3 كه در پيش گيري و درمان بسياري از امراض، مؤثرشناخته شده است و با توجه به اين كه اين دو اسيد چرب فقط درماهي و روغن ماهي يافت مي شود، سعي كنيد ذائقه ي خود و خانواده ي خود را به اين سرمايه ي پربهاي الهي يعني ماهي كه بركت و هديه اي ارزنده از طرف خداوند رحمان و رحيم به بندگان خود است، عادت داده و آن را جزو برنامه ي غذايي خود قراردهيد.

متاءسفانه در كشور ما به ماهي و فراورده هاي دريايي كم تر اهميت داده مي شود و آن را از غذاهاي تشريفاتي و يا محدود به روزهاي خاص مانند شب عيد نوروز مي دانند و تنها نقاط خاص از كشور ما ( مناطق شمالي ومناطق جنوبي كشور) آن را در برنامه ي غذايي خود دارند.

نقش اسيد چرب امگا 3 در پيش گيري از بيماري هاي مختلف

به اثبات رسيده است كه هر چه در برنامه هاي غذايي هفتگي بيش تر ماهي بگنجانيد، اثرات مفيد آن در جهت جلوگيري از امراض زيادتر خواهد بود. اگر به كشور ژاپن توجه كنيم مي بينيم كه ژاپني ها نيز مانند اسكيموها مصرف ماهي بالايي دارند. به طوري كه مصرف سرانه در ژاپن در حدود 66 كيلو گرم در سال است. از طرفي ژاپني ها برعكس اسكيموها در برنامه ي غذايي خود از چربي بسيار كم استفاده مي كنند. بررسي هاي انجام شده نشان مي دهد كه افراد ساكن ژاپن داراي متوسط عمر حدود 88 سال هستند. اين تحقيق در ژاپن تأييد كننده ي اثرات بسيار مفيد امگا 3 و تحقيقاتي است كه علت مرگ و مير و كوتاهي عمر دراسكيموها را مرتبط به حوادث و صدمات مي دانستند نه بيماري ها و سكته هاي قلبي و تنگي عروق.

در ايران مصرف سرانه ي ماهي حدود 5 كيلو گرم است كه تفاو ت فاحشي با كشور ژاپن دارد و متأسفانه عمر متوسط درايران حدود 67 سال است كه عمر متوسط ژاپني ها يعني 88 سال فاصله زيادي دارد.

بررسي هاي انجام شده در كشور پرتغال نيز نشان مي دهد كساني كه دراين كشور در ساحل دريا زندگي مي كنند و به طورمرتب از ماهي استفاده مي كنند در مقايسه با افرادي كه در نقاط ديگر كشور هستند و ماهي كم مي خورند مقدار چربي خون و سكتهاي هاي قلبي بسيار كم تر است. افرادي كه در ساحل دريا زندگي مي كنند، ده برابر بيش تر از گروه ديگر ماهي مي خورند و سطح امگا 3 خون آن ها نيز دراندازه گيري هاي انجام شده بسيار بالاتر از گروه ديگر بوده است و هم چنين بررسي آزمايشگاهي انجام شده نشان مي دهد كه اين افراد علاوه برسطح امگا 3 بالا در خون داراي مقدارH DL (كلسترول خوب) بالاتر و LDL (كلسترول بد) كم تري از گروه ديگر بوده اند . گروهي كه درساير نقاط كشور زندگي مي كردند مصرف گوشت آن ها بالاتر از ماهي بوده و در اين گروه انفاركتوس( سكته ي قلبي) چهار برابر بيش تر نسبت به گروه ساكن كنار دريا مشاهده شد.

همان طور كه مي دانيد فشار خون بالا يكي از علل مهم بيماري هاي قلبي – عروقي و آترواسكلروز بيش تر و سكته هاي قلبي و مغزي است. اگر فشار خون فردي به مدت طولاني بالاي عدد 160-140 ميلي متر جيوه برروي 95-85 ميلي متر جيوه باشد( البته اين اعداد به سن هم بستگي دارد) ريسك ابتلاء به بيماري هاي قلبي- عروقي افزايش مي يابد.

ناگفته نماند براي محافظت از قلب و عروق بايد به فشار خون اهميت زيادي بدهيد. خوش بختانه نتايج جالبي در تحقيقات علمي اخير در پايين آوردن فشارخون با اسيد چرب امگا 3 به دست آمده و بررسي هاي انجام شده نشان مي دهد كه كمبود اين چربي با افزايش فشار خون رابطه دارد.

امروزه ثابت شده است كه انجام ورزش هاي سبك به همراه مصرف اسيد چرب امگا 3 به صورت يك برنامه ي دائمي و منظم مي تواند در افت و تنظيم فشار خون بسيار مفيد و مؤثر باشد و اين كار براي هرگروه سني قابل اجرا ومؤثر است.

درتحقيقات علمي فراوان كه برروي تنگي نفس بزرگ سالان انجام گرفته است، نتايج مثبتي از تأثيرات آن مشاهده شده است. بررسي يافت جدار ريه و مجاري تنفسي از بيماران مبتلا به آسم نشان داده است كه اين افراد داراي عوامل التهاب زا در جدار ريه و مجاري تنفسي خود هستند كه همگي به علت افزايش اسيد چرب آراشيدونيك (آراشيدونيك اسيد) مربوط به خانواده ي اسيد چرب امگا 6 بوده است.

در نتايج آزمايش هايي كه بر روي 8960 مردي كه قبلا سيگار مي كشيدند ولي ترك سيگار كرده بودند، ديده شده كه پس از ترك سيگار تعداد 667 نفر آن ها مبتلا به برو نشيت مزمن شده اند. هم چنين 185 نفر آن ها دچار آمفيزم ريوي و 197 نفر دچار صدمات مزمن و تنگي برونش ها شده بودند. متخصصان ريه در اروپا، در پي تحقيقات انجام شده پي بردند كه با اضافه كردن اسيد چرب امگا 3 در تغذيه ي بيماران برونش ها تعداد امراض، راه هاي راه هاي هوايي و تنفسي، شدت امراض، تعداد دفعات عود آن و يا تعداد مرگ و مير حاصل از آن را كاهش داد.

تغذيه ي سرشار از امگا 3 كمك فراواني به بهبود مشكلات تنفسي بيماران كرده و از طرف ديگر باعث كاهش داروهاي مصرفي مي شود. محققان علم تغذيه به اثبات رسانده اند كه مصرف اسيد چرب به فرم ترانس باعث افزايش مشكلات تنفسي مثل آسم مي شود. به عبارتي همراه شدن تغذيه ي نادرست و افزايش مصرف اسيد هاي چرب به فرم ترانس با آلودگي هوا، عاملي مهم درجهت افزايش احتمال ابتلا به بيماري هاي مزمن تنفسي است.

هم چنين محققان نشان داده اند كه مصرف اسيد چرب امگا 3 نه تنها بيماري هاي مزمن تنفسي را بهتر مي كند بلكه در بيماران با تنگي نفس حاد و شديد كه در بخش هاي مراقبت ويژه (ICU) بستري هستند نيز تأثيرداشته است. نتايج اين تحقيقات و بررسي ها در مجله ي علمي آمريكايي به نامCritical Care Medicine درشماره ي نوامبر 1999 ميلادي به چاپ رسيده است. دراين تحقيق دانشمندان مشاهده كردند كه حتي پزشكان بخش مراقبت ويژه ي اورژانس توانسته اند با كمك اين اسيد چرب زمان توقف بيماران را درزير دستگاه تنفس مصنوعي تا پنج روز كاهش دهند.

برطبق آمار جهاني يك چهارم زنان بالاي پنجاه سال مبتلا به پوكي استخوان هستند. اين آمار در كشور ما بسيار بالاتر بوده ومتأسفانه خانم هاي ايراني از سن پايين تري مبتلا به پوكي استخوان مي شوند. پوكي استخوان يك اختلال حاصل از نقصان بافت استخوان محسوب مي شود. اگر تعادل بين ساخت( سنتز) و تجزيه ي بافت استخواني به هم بخورد، به مرور از تراكم بافت استخواني كاسته مي شود و اگر روند نقصان مزمن كلسيم و ويتامين D ( به ويژه مصرف لبنيات) ادامه داشته باشد پرهيز از موادي مثل داروي كورتن، سيگار و انجام فعاليت ورزشي مناسب به راحتي قابل اجرا است.

محققان پي برده اند كه اسيد چرب امگا 3 در پيش گيري از پوكي استخوان نقش بسيار مهمي به عهده دارد. اگر مصرف دائمي و منظم اسيد چرب امگا 3 ادامه يابد جذب كلسيم از روده ها بيش تر مي شود.

با مصرف ماهي علاوه بر افزايش جذب كليسم، سلول هاي استخواني تحريك شده كلسيم را درخود بهتر رسوب مي دهند.

اين اسيد چرب علاوه برپيش گيري، به عنوان درمان كمكي در كنار درمان با داروهاي شيميايي در مبتلايان به پوكي استخوان، بسيار ارزشمند است و كمك فراوان به موفقيت درمان مي كند